Circulaire werkplekken: de driedubbele winst van Nederlandse overheid.
“Wij kijken niet naar een contract alsof we louter een product kopen. Wij willen bij contracten de meest duurzame prestatie uit de markt halen”, zegt Johan Rodenhuis, Strategisch Adviseur Duurzaamheid voor ICT Werkomgeving Rijk (IWR). “Daarbij kijken we naar een optelsom van duurzame bedrijfsvoering, duurzame producten, duurzame services én een duurzame supply chain. Als al die facetten ingevuld zijn, spreken we over de meest duurzame prestatie.”
Een concreet voorbeeld van deze benadering is het IWR-contract met Pro Warehouse, dat als enige contracthouder Apple-producten levert aan de centrale overheid. Dit driejarige contract met een maximale waarde van 150 miljoen euro loopt nu ongeveer een jaar. Ernest van Minnen, verantwoordelijk voor sales en marketing bij Pro Warehouse: “Tot eind 2024 hebben we 272.702 producten geleverd aan 60 verschillende deelnemers, waaronder SSC-ICT, de Belastingdienst, DEF Bestuursdepartement, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en IVO Rechtspraak.”
“Voor het Apple-contract is er een hele sterke focus op circulariteit, omdat daar de meeste impact in zit”, legt Rodenhuis uit. Die impact beperkt zich niet tot het milieu. “Circulariteit heeft een exponentieel effect op CO2-emissiereductie. Maar het versterkt ook het veiligheidsdomein. Doordat je inzage krijgt in je supply chain - waar je grondstoffen, materialen en componenten vandaan komen - heb je ook veel meer controle over de security in je organisatie”, legt Rodenhuis uit. In de huidige geopolitieke context is dit cruciaal. Door meer grip te hebben op de herkomst van je componenten, verminder je kwetsbaarheden in je digitale infrastructuur en ben je minder afhankelijk van potentieel risicovolle toeleveringsketens. Deze aanpak brengt volgens Rodenhuis alle elementen samen: “We zien dat die thema's elkaar versterken en uiteindelijk wordt het ook heel kostenefficiënt. Een win-win-win situatie.”
De levenscyclus maximaliseren.
Het hart van de circulaire strategie is een huurmodel waarbij de overheid de Apple-devices niet bezit, maar gebruikt voor een bepaalde periode. “Doordat we de devices als eerste gebruiker iets korter gebruiken, hebben ze nog veel restwaarde en zijn ze in dusdanig goede staat dat ze veel makkelijker een tweede leven krijgen”, vertelt Rodenhuis. Dit model heeft volgens Pro Warehouse al tot indrukwekkende resultaten geleid. "Op dit moment hebben wij via dit contract al 100.000 devices kunnen redden van de shredder. Letterlijk," aldus Yannick Bruggenthijs, Team Lead Enterprise and Public bij Pro Warehouse.
Naast het huurmodel is er een terugverkoopconstructie voor overtollige devices. Rodenhuis: “Hierdoor kunnen grondstoffen hergebruikt worden en het creëert ook een financiële incentive”, zegt Rodenhuis. “Je bent niet alleen meer circulair bezig, het is ook economisch voordelig.”
Voor elke iPhone die aan het eind van de levenscyclus is gekomen, heeft Apple een geavanceerde recyclingrobot (Daisy) in Breda geplaatst - één van slechts twee in de wereld. "Deze speciale robot zorgt ervoor dat alle devices uit elkaar wordt gehaald, in plaats van dat ze in de oven worden gestopt om alleen de metalen eruit te halen”, legt Van Minnen uit. “Ik heb de robot in real life mogen aanschouwen”, zegt Rodenhuis. “Het is een innovatieve robot die iPhone op een niveau demonteert dat momenteel uniek is in de markt. Hierdoor kunnen veel meer grondstoffen teruggewonnen worden.”
Apple zet vol in op gerecyclede en hernieuwbare materialen, schone elektriciteit en koolstofarmer vervoer en werkt daarmee aan een compleet CO2-neutrale voetafdruk. Al deze stappen samen vormen een pad naar een volledig circulair model. Rodenhuis benadrukt dat volledig circulaire ICT-producten nog niet bestaan, “maar je kunt wel de stappen zetten om dat in de toekomst mogelijk te maken.”
“Pro Warehouse is een voorbeeld van een Nederlands bedrijf dat duurzaamheidsambities niet alleen onderschrijft, maar ook daadwerkelijk realiseert.”
Van beleid naar performance.
Een sleutelaspect van het circulaire IT-beleid is de meetbaarheid. Voor veel duurzaamheidsmanagers is dit een grote uitdaging, maar de overheid heeft hier een praktische aanpak voor ontwikkeld. “Meten is essentieel”, benadrukt Rodenhuis. “Als je iets opneemt in je beleid maar er nooit meer naar kijkt, heb je geen idee waar je staat. Je wilt van beleid naar concrete prestaties komen.”
De overheid meet daarom systematisch de impact van alle IT-contracten. "Al onze criteria zijn zo opgezet dat er eenvoudig ruwe data uitkomt die direct te verwerken is in een dashboard," legt Rodenhuis uit. "We kunnen zo precies zien hoeveel CO2 we uitstoten voor een product gedurende de hele levenscyclus, wat we reduceren en wat we moeten compenseren." Bruggenthijs bevestigt het belang van meetbaarheid: "Het inzichtelijk maken van hun footprint is een heel groot onderdeel voor sustainability managers.” Pro Warehouse ondersteunt dit met gedetailleerde rapportages. "Tot nu toe hebben we bijna 6.000 ton CO2-uitstoot gecompenseerd binnen dit contract," vermeldt Van Minnen op basis van de trendrapportage van Q4 2024. "Dit soort rapportages zijn waardevol voor onze klanten, omdat het sustainability managers de kans geeft om te zeggen: doordat ik deze beslissing heb genomen, heb ik dit resultaat bereikt.”
Deze meetgegevens worden niet alleen gebruikt om de milieu-impact te volgen, maar ook om de sociale aspecten van duurzaamheid te monitoren, zegt Rodenhuis. “We kijken naar hoe er in de keten wordt gestuurd op mensenrechten en naar certificeringen van producten, zoals het EPEAT-label voor milieuprestaties.” Al deze data helpt de overheid om te controleren of ze op koers ligt met haar doelstellingen. “We hebben een duidelijk traject uitgestippeld van 2019 tot 2030. Door de CO2-uitstoot van al onze contracten te meten, kunnen we zien of we de juiste trendlijn volgen en waar bijsturing nodig is.”
De toekomst: autonomie en veiligheid.
De visie van de overheid op circulaire IT reikt verder dan alleen de huidige contracten. Volgens Rodenhuis zal het belang van dit model alleen maar toenemen, vooral vanuit het perspectief van strategische autonomie. “Als we kijken naar de materialen in ICT-producten, is één ding overduidelijk: we hebben die grondstoffen in Nederland en Europa nauwelijks voorhanden”, zegt Rodenhuis. “Onze afhankelijkheid van internationale handelsrelaties raakt direct onze autonomie.” In een tijd van geopolitieke onzekerheid wordt deze autonomie steeds belangrijker. Door circulaire economie te stimuleren, kan de overheid meer controle krijgen over haar waardeketens.
Voor het Pro Warehouse-contract betekent dit concreet dat materialen langer in de cyclus blijven en minder afhankelijkheid van nieuwe grondstoffen ontstaat. Rodenhuis ziet drie werelden die elkaar versterken: veiligheid, circulariteit en kostenefficiëntie. “Een circulaire aanpak geeft ons veel meer inzicht en controle over de hele keten”, legt Rodenhuis uit. “Door grondstoffen langer in onze eigen cyclus te houden, verminderen we niet alleen onze afhankelijkheid, maar versterken we ook onze digitale weerbaarheid.” Zijn conclusie is helder: “Als je deze drie aspecten goed met elkaar verbindt, krijg je een veel stabielere en toekomstbestendige IT-infrastructuur.”
De volgende stappen.
De circulaire aanpak zorgt voor effecten die verder reiken dan alleen de overheidsgebouwen. Door duurzaamheid centraal te stellen in aanbestedingen, stimuleert de overheid de hele markt om mee te bewegen. “We zoeken partners die onze doelstellingen omarmen, of het nu over klimaat gaat of over circulariteit”, legt Rodenhuis uit. In deze strategie speelt Pro Warehouse een belangrijke rol. Als uitvoerder van het Apple-contract bewijst het bedrijf dat de 'meest duurzame prestatie' geen theoretisch concept is, maar een praktische realiteit. “Pro Warehouse is een voorbeeld van een Nederlands bedrijf dat duurzaamheidsambities niet alleen onderschrijft, maar ook daadwerkelijk realiseert”, zegt Rodenhuis.
De resultaten die Pro Warehouse in het eerste contractjaar rapporteert, bevestigen deze visie. Met 272.702 geleverde producten en bijna 6.000 ton gecompenseerde CO2-uitstoot toont de samenwerking aan dat duurzaamheid en praktische resultaten hand in hand gaan. “Door praktijkvoorbeelden te laten zien, creëer je hoop en versnel je de transitie”, concludeert Rodenhuis. “Uiteindelijk gaat het erom dat de hele markt meebeweegt naar een circulaire economie.”